Đặc điểm của cây xáo tam thân
Cây xáo tam thân còn được gọi là xáo tam phân, cây thần xạ hay cây thuốc mọi, có tên khoa học Paramignya trimera – thuộc họ Cam (Rutaceae).
 |
Thân cây có chiều cao trung bình khoảng 5m, thân gỗ có kích thước đường kính từ 8cm đến 12cm. Phần vỏ cây bao bọc thân có màu vàng nâu, xung quanh thân cây hay xuất hiện gai nhọn.
Thuộc kiểu lá đơn, hình dáng thon dài, phần mép lá bị kéo cong xuống bên dưới. Mặt bên trên của chiếc lá thường là màu xanh đậm, mặt bên dưới của chiếc lá cũng màu xanh nhưng nhạt hơn. Phiến lá của xáo tam thân tương đối dày.
Rễ cây có màu sắc đậm hơn vỏ cây. Rễ chính là bộ phận tập trung nhiều tinh dầu nhất của xáo tam thân, rễ của loài thực vật này mềm hơn so với phần thân.
Kích thước và màu sắc của quả gần giống với quả táo ta.
Tại Việt Nam, cây xáo tam thân tập trung chủ yếu tại vùng Nam Trung Bộ. Trong đó Khánh Hòa, Ninh Thuận và Phú Yên là 3 tỉnh sở hữu điều kiện thuận lợi cho loài thực vật này phát triển mạnh.
Hầu hết bộ phận của cây xáo tam thân đều ít nhiều chứa tinh dầu, trong đó rễ cây chứa hàm lượng tinh dầu cao nhất nên phù hợp điều chế thành một số bài thuốc.
Dược liệu được thu hái quanh năm, đào toàn bộ rễ và gốc cây đem chặt bỏ cành và dùng rễ cây rửa sạch, thái lát mỏng và phơi khô làm thuốc.
Theo các nghiên cứu đã được công bố, thành phần chủ yếu trong cây xáo tam thân là các chất flavonoid và coumarin, ngoài ra còn có alkaloid, saponin, triterpenoid.
 |
Một số nghiên cứu cho thấy xáo tam thân ức chế tốt viêm gan cấp ở thí nghiệm trên chuột nhắt trắng; ức chế, tiêu diệt đối với 5 dòng tế bào ung thư: ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela.
Vị thuốc này có tác dụng với người bệnh ung thư gan, đại tràng, buồng trứng, cổ tử cung, vú; người mắc các bệnh về gan; người thường xuyên uống rượu bia khiến chức năng gan suy yếu; người bị tê thấp, viêm khớp, đau lưng, nhức mỏi tay chân; người bị mất ngủ, tiêu hóa kém, mệt mỏi.
Thành phần hóa học
Theo các nghiên cứu đã được công bố, thành phần chủ yếu trong cây xáo tam thân là các chất flavonoid và coumarin, ngoài ra còn có alkaloid, saponin, triterpenoid.
Hầu hết bộ phận trên cây xáo tam thân đều ít nhiều chứa tinh dầu.
Theo y học cổ truyền
Cây xáo tam thân có vị hơi chát, đắng nhẹ kèm vị ngọt, khi ngửi có mùi thơm của tinh dầu (mùi thơm thường gặp ở những loại cây thuộc họ Cam), quy vào các kinh Can, Tâm, Phế, Tỳ, Thận và Tâm Bào.
Tác dụng của xáo tam thân
Hạ men gan
Theo một thí nghiệm trên chuột bạch, xáo tam thân được chứng minh là có khả năng ngăn chặn yếu tố gây viêm gan. Hợp chất trong loại cây này sẽ giúp điều hòa men gan, kìm hãm sự sinh sôi và phát triển của tế bào gây ung thư gan dạng Hep-G2.
 |
Hỗ trợ phòng ngừa ung thư
Từ năm 2012, một nhóm chuyên gia tại Khánh Hòa từng thực hiện nghiên cứu chứng minh tác dụng của xáo tam thân trong phòng điều trị ung thư. Cụ thể, thành phần trong loài thực vật này có khả năng ngăn chặn sự sản sinh của tế bào ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú.
Trong thành phần của xáo tam thân giàu chất chống oxy hóa, có tác dụng ngăn chặn hoạt động của tế bào gây ung thư. Chính bởi vậy, xáo tam thân đang được sử dụng trong điều chế methanol, điều trị ung thư.
Một vài tác dụng khác
Theo một nghiên cứu mới đây thực hiện bởi VAST, người ta chứng minh được rằng coumarin trong xáo tam thân vốn sở hữu tính kháng viêm. Hợp chất này giúp ích rất nhiều trong ngăn chặn, điều trị bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh.
Bên cạnh đó, hàm lượng tinh dầu trong xáo tam thân có khả năng kìm hãm hoạt động của virus. Đồng thời, tham gia kháng khuẩn, ngăn chặn nấm sinh dục Candida, phòng viêm nhiễm.
Cách dùng cây thuốc xáo tam thân
Nấu nước uống
Sau khi cắt thành từng lát nhỏ nhỏ, đem sao vàng, hạ thổ trong thời gian từ 15 - 20 phút, sau đó sắc với nước với quy trình như sau:
Sắc lần 1: Dùng 100g rễ xáo tam thân tươi hoặc 50g rễ xáo tam thân khô, sắc trong 2 lít nước, sắc còn khoảng 1 lít thì dừng. Nên uống thuốc khi còn ấm, lưu ý phải bảo quản thuốc trong chai thủy tinh, uống khi nước thuốc đã lạnh, không cho vào tủ lạnh.
Sắc lần 2: Sau khi sắc lần 1, tiếp tục sắc lần 2. Nguyên tắc: Dùng 100g nước sắc lần 1, thêm 1,5 lít nước sắc cho đến khi còn khoảng 1 lít thì dừng lại, dùng nước thuốc uống như trên .
Lưu ý đối với những bệnh nhân gầy yếu, có tiền sử bệnh tim mạch chỉ nên dùng với liều lượng thấp trong 3 – 5 ngày đầu dùng thuốc, sau đó mới tăng liều như trên.
 |
Ngâm rượu
Dùng khoảng 1kg rễ cây xáo tam thân thái mỏng và 3 lít rượu.
Đem sao vàng hạ thổ rễ cây, tiền hành ngâm trong 3 lít rượu trắng 40 độ. Sau khi ngâm khoảng 1 tháng là có thể dùng được
Sau khi ngâm đủ thời gian, ngày dùng 2 lần, mỗi lần khoảng 1 ly nhỏ trong bữa ăn.
Rượu xáo tam thân có mùi thơm nhẹ, màu vàng tươi, vị hơi đắng, rất hiệu quả trong việc thúc đẩy ăn uống, bồi bổ sức khỏe, tăng cường chức năng hệ tiêu hóa, hỗ trợ điều trị ung thư.
Lưu ý khi sử dụng cây xáo tam thân
Phụ nữ mang thai và đang cho con bú tuyệt đối không được sử dụng loại cây này vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi và trẻ nhỏ.
Trong quá trình sử dụng cây không nên uống nhiều rượu, bia vì như vậy không những ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm giảm tác dụng của dược liệu, gây khó khăn cho việc điều trị.
Không dùng cho trẻ dưới 10 tuổi vì hệ tiêu hóa ở độ tuổi này chưa ổn định sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Cây chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư. Đối với bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, tuyệt đối không được sử dụng xáo tam thân là phương pháp chính để chữa bệnh triệt để mà phải kết hợp với các phương pháp điều trị bằng thuốc như hóa trị, xạ trị, phẫu thuật để tránh lãng phí thời gian vàng điều trị và ảnh hưởng đến tính mạng.
Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ xáo tam thân, bạn phải đi thăm khám và tham khảo từ thầy thuốc. Bạn không nên tự ý sử dụng hoặc lạm dụng vị thuốc này. Người mắc bệnh lý liên quan đến tim mạch hoặc tỳ vị không ổn định nên cẩn trọng khi dùng.
